تنوع ژنتیکی و اثر متقابل ژنوتیپ × سال در لاین های اینبرد نوترکیب گندم

اطلاع از سطح تنوع ژنتیکی ژرم¬پلاسم¬های گیاهی اولین گام در امر گزینش برای تولید ارقام جدید مطلوب و سازگار به حساب می¬آید. افزون بر این، در معرفی ارقام جدید گیاهان اثر متقابل ژنوتیپ × محیط از اهمیت خاصی برخوردار است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین ارقام پایدار، 28 لاین اینبرد نوترکیب گندم، حاصل از تلاقی دو رقم زاگرس و نورستار، به همراه ارقام الوند و نورستار، در شرایط مزرعه¬ای بر پایه¬ی بلوک¬های کامل تصادفی در شش تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. در طول فصل زراعی صفاتی مانند ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، بیوماس، شاخص برداشت، عملکرد دانه و وزن هزار دانه اندازه¬گیری شدند. هر دو تجزیه واریانس چند متغیره اختلاف معنی-دار بین سال¬ها، لاین¬ها و اثر متقابل لاین × سال را از نظر کلیه صفات مورد مطالعه نشان داد. اختلاف معنی¬داری بین سال¬ها و لاین¬ها از نظر اکثر صفات مورد ارزیابی در تجزیه واریانس مرکب برای هر دو مجموعه از داده¬ها مشاهده گردید. از نظر عملکرد دانه در سنبله، در متوسط سه سال، لاین¬های 114، 11، الوند، 44، 83، 141 و 156، و در متوسط دو سال، لاین¬های 114، 141، 44، 50، 83 و 139 به عنوان لاین¬های برتر شناسایی شدند. در هر دو مجموعه، عملکرد دانه در سنبله با تعداد دانه در سنبله و طول سنبله همبستگی بالایی نشان داد. تجزیه رگرسیون گام به گام در هر دو مجموعه نشان داد که صفات تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه مهم¬ترین اجزای مؤثر بر افزایش عملکرد دانه در سنبله هستند. در مجموعه اول، لاین 277 از نظر واریانس و ضریب تغییرات محیطی و لاین 155 از لحاظ هر سه روش پایداری (واریانس و ضریب تغییرات محیطی و روش ناپارامتری کتاتا) پایدارترین و برترین لاین¬ها از نظر عملکرد دانه در سنبله بودند. در مجموعه دوم نیز، لاین¬های 60 و 99 از نظر واریانس و ضریب تغییرات محیطی پایدارترین و برترین لاین¬ها از نظر عملکرد دانه در سنبله بودند. و لاین¬های 114 و 287 از نظر روش ناپارامتری کتاتا پایدارترین لاین¬¬ها بودند. تجزیه پایداری برای صفات عملکرد دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه براساس روش چند¬متغیره gge بای پلات انجام گرفت به طور کلی براساس نتایج حاصل، ژنوتیپ 141 علاوه بر داشتن میانگین عملکرد دانه در سنبله بالا و تعداد دانه در سنبله بالا و ژنوتیپ 155 علاوه بر داشتن میانگین وزن هزار دانه بالا از نظر پارامتر¬های پایداری به خصوص روش ناپارامتری کتاتا و روش چند متغیره gge بای پلات نیز، پایدارترین و برترین ژنوتیپ¬ها بودند. در مجموعه اول، وراثت¬پذیری¬های بالا به شاخص برداشت، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سنبله و در مجموعه دوم به وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و شاخص برداشت متعلق بود. براساس تجزیه خوشه-ای در مجموعه اول، لاین¬ها در سه گروه مجزا قرار گرفتند که لاین¬های گروه سوم به عنوان برترین ژنوتیپ¬ها شناخته شدند. در مجموعه دوم لاین¬ها در دو گروه قرار گرفتند که لاین¬های گروه دوم به عنوان برترین ژنوتیپ¬ها شناخته شدند.